Dziady / Wszystkie Święte
Alle Heiligen
All Saints

Performance protest

In the series of events and protests "Bloody Weeks" at the end of 2020, which I organised together with the collective Dziewuchy Berlin, one of the protests was the performance (instant theatre) "Dziady" / "All Saints" on November 1.

I called the protests regarding the opposition to the verdict of the Constitutional Tribunal led by Julia P., which we organised in Berlin from October 20 to December 13, 2020, "Bloody Weeks". In the times of the corona epidemic and the restriction of public life, when all museums, galleries and cinemas were closed, the only permitted form of gathering was protests. That is why in several of them during the "Bloody Weeks" I created protests as performances, as spectacles. The Berlin "Bloody Weeks" was actually an informal festival of art and resistance in Berlin.

The idea to organise a performative protest on November 1st came the evening before, I wrote a script at night and the next morning I drew a storyboard to make it easier for the ani-actresses to play their roles. In "instant theatre", as I call it, I draw scripts, as the people playing the roles are not professional actresses but activists or protest participants who learn their roles just before the protest. No one would have the time or attention to read the texts.

In "All Saints" I refer to the drama "Dziady" of a Polish poet from the times of Sturm und Drang, Adam Mickiewicz. He is one of my favorite poets, as is the era of Romanticism in literature. I also pay tribute to my favorite author and specialist in culture and literature, Maria Janion. I used fragments of the epic "Dziady", where I replaced the male characters with female ones, and the described enemy - Russians, with the patriarchy and the ruling figures from the PiS party. In addition, I added Goethe's poem "Prometheus" by changing the hero to a female heroine - Promethea. I consider the combination of Polish and German literature from the same era to be important, because it adds a new Polish-German context, especially in this place. The performance took place on a practically natural "stage" at the Monument to the Polish Soldier and German Antifascist in Volkspark Friedrichshain. However, we informally renamed this monument to the Monument to Those Fighting for Our and Your Freedom, so that it would pay tribute not only to the fighting male figures, but also to women and LGBT+, who also fought for freedom. I present information about the change of the monument's name and its revival in the exhibition "Liberty, Equality, Solidarity. Polish Viewpoints in Berlin" (Stadtmuseum, until January 2026).

While we were demonstrating in solidarity with women in Poland in the fight for their reproductive rights, while we were reviving the place of remembrance that is this monument, the Bundestag and a distinguished but secret group of experts were debating the subject of "revitalizing" places of Polish remembrance in Berlin. Meanwhile, we - Polish migrant activists and artists - were actually doing it. And for free. Thanks to us and our actions, this monument gained new meaning and became a living place of artistic and political activities.

Concept, script / storyboard and direction: Anna Krenz
Biographies of 2 protagonists, quotes from contemporary Polish women: activists from Dziewuchy Berlin
Actresses: Anna Krenz, Urszula Bertin, Agnieszka Glapa, Gaja Kopczyńska, Honorata Moliter, Alicja Flisak, Magdo, unnamed participants
Music: Kuba Pierzchalski

More in German on Dziewuchy Berlin website >>>

Photos: Maciej Soja / Soja Photography

Alle Heiligen
Szenario

Feierliche Eröffnung von Dziady (Totenfeier). Wir beginnen schweigend. Zauberinnen (Guślarki) flüstern unverständliche Worte ins Mikrofon. Irgendwann – bei der Trommel – macht der Elf das Licht an. Die Zauberinnen schweigen. Die Zauberinnen trinken, wie es die Dziady-Tradition vorschreibt, schweigend Wein und gießen dann symbolisch den Rest des Weins aus den Gläsern, um gute Geister zu begrüßen.

Dunkel, dumpf ist es auf Erden… Was soll werden, was soll werden? (leise)
“Für unsere und Eure Freiheit, Schwestern!” (laut!)
“Es beginnt die Totenfeier!”

Ein Verrückter übernahm unser’ Heimat,
Heute legen wir ihm ei’nen Kranz.
Vampir, der das Blut der Frauen trinkt,
Weil er selbst keine Erektion bekommen kann.
Die Horden seiner Vampire stehen in ihren Reihen,
In Soutanen, mit Stöcken, haben nichts, die Haien.

Die Dunkelheit bedekt Polen!

Herbeirufen

Schwestern, Mütter, Großmütter, kämpfende Frauen, viele Jahre vor der Geburt unserer Urgroßmütter, all die stillen Heldinnen, die seit Jahrhunderten für unsere Rechte, für unsere Freiheit gekämpft haben! Wir schulden Ihnen so viel! Sie haben gegen das allumfassende Patriarchat, die fanatische Kirche, den unterdrückerischen Faschisten gekämpft … heute setzen wir diesen Kampf fort, in Polen, in Deutschland, in der Welt.

Schwestern, Mütter, Großmutter…
“Seelen, ihr im Fegefeuer,
Wo ihr fristet, welche Zonen
Eure Schatten jetzt bewohnen,
Schwimmt in Pech, in Fluß und Weiher,
Ist euch Härt’res aufgegeben,
Wenn die Flamme euch umzingelt,
In des Holzes Scheit zu leben,
Weint sie, windet sich und ringelt?
Da das heilige Gemäuer
Jede eilig nun betrete!
Es beginnt die Totenfeier!” (“Totenfeier”, Adam Mickiewicz)

Komm rüber!
Komm rüber!
Komm rüber!

Art I | Kommen

Es gibt drei Figuren auf der Bühne. Dies sind die Hexe Jagnieszka, Rosa Luxemburg und Maria Janion.
Der Geist des ersten von ihnen, der Hexe, betritt die Bühne. Er berührt sie leicht und steigt die Leiter hinauf. Dann spricht die Hexe Jagnieszka über ihr Leben.

JAGNIESZKA
Wir, die der Hexerei beschuldigten Frauen im Polen, wurden fast ausnahmslos auf dem Scheiterhaufen verbrannt. Die Menschen sahen unseren Exekutionen mit Freude zu und ließen nicht zu, dass eine von uns begnadigt wurde. Wir, Frauen, Gefäße voller Dämonen, Quacksalber, Kräuterkundige, Hexen. Glatzköpfig rasiert, gefoltert und lebendig in Brand gesteckt. Als dumm, lüstern, anfällig dafür, sich von den Teufel wie Eva von Eden in Versuchung zu führen.
Ich, Jagnieszka, wurde in einem Hexenprozess in Szczerców verurteilt. Als ich gefragt wurde, ob ich um des Gottes willen den Menschen ihre Sünden vergebe, schrie ich nur eines, was ich ihnen zu sagen hatte: “Fickt euch!”
So wie die Gesellschaft damals unempfindlich gegenüber dem Leid der Frauen war, so werden wir heute zur Freude des Volkes gedemütigt, unser Kampf erscheint den Politikern als ein Pakt mit dem Teufel. Sie nehmen uns das Recht auf Selbstbestimmung. Sie nennen uns Kindermörderinnen, Rabenmütter.
Eine Hexe ist eine befreite Frau. So wie ich, Jagnieszka, mich selbst befreit habe, indem ich die Täter meines Todes verflucht habe, so erleben wir heute die Befreiungsbewegung von Menschen, die über ihr Leben und Körper selbst bestimmen wollen. Und das ist keine einfahe Aufgabe. Aber die Schwesternschaft wird uns vereinen und uns stärken.

Der Geist der anderen Frau, Rosa Luxemburg, betritt die Bühne, berührt sie leicht und steigt die Leiter hinauf. Dann spricht Rosa Luxemburg über ihr Leben.

ROSA LUXEMBURG
Die meiste Zeit meines Lebens war ich Exilantin, habe immer wieder Diskriminierung und Verfolgung erfahren: weil ich eine selbstbewusste Frau, eine Jüdin, eine Polin, eine Sozialistin und eine kompromisslose Antimilitaristin war. Versteckt oder gar gebeugt habe ich mich deshalb nie.
Von den 48 Lebensjahren, die mir gegeben waren, verbrachte ich 48 Monate in GefängnissenIch lebte mein Liebesleben nicht als Ehefrau – auch in dieser Hinsicht verweigerte ich mich den Moralvorstellungen meiner Zeit.Ich war eine Aktivistin der revolutionären Linken. In meiner damals russisch besetzten polnischen Heimat war das ein todeswürdiges Verbrechen, in meiner deutschen Wahlheimat ein Grund für stete Verfolgung, am Ende sogar für meine Ermordung.Ich wurde Opfer der Reaktion während der Novemberrevolution in Deutschland. Am 15. Januar 1919 brachten mich Mörder in Uniform um – Menschen, die zu jenen Kreisen gehörten, die später offen die Übergabe der Macht an die Nazis unterstützten.In meinem Leben habe ich mich klar gegen den Krieg gestellt und bestand für die Verbindung von politischer Freiheit und sozialer Gleichheit. Die Freikorps konnten mich ermorden, doch meine Ideen werden noch so lange von Bedeutung, wie der Kampf zwischen den Ausbeutern und den Ausgebeuteten andauert.

Der Geist der letzten Frau, Maria Janion, betritt die Bühne, berührt sie leicht und betritt die Leiter. Dann spricht Maria Janion über ihr Leben.

MARIA JANION
Ich war ein Wunderkind. Ich hatte eine schwere Kindheit (Armut, kein Vater, Kriegserfahrungen); Trotzdem lebte ich damals, auch von meiner Mutter bevorzugt, ein höheres Leben, vor allem die Welt der Bücher, die Welt des Geistes. Ich war Nonne und Asket. Ich verbrachte viel Zeit zu Hause, allein und losgelöst von der äußeren Realität. Ich lebte in einer Welt der Gedanken und Ideen. Mein Schlafzimmer sah aus wie eine Klosterzelle. Bücher nutzten den privaten Raum der Wohnung und brachen sogar ins Badezimmer ein. Ich habe mich ganz der Arbeit verschrieben, ich hatte kein Privatleben, keine Familie. Meine bevorzugte Familie waren meine Schülerinnen und Schüler. Ich habe mich nicht um weltliche und materielle Angelegenheiten gekümmert, das Thema Essen und Kleidung spielte für mich keine Rolle. Ich gab sozialem Zwang wie Familienzwang nicht nach. Ich war ein Märtyrer. Gelehrsamkeit war manchmal eine Last, eine Qual, und der Lebensstil, den ich wählte, bedeutete Nerven, Angst und Leiden. Ein solches Leben ist kein Vergnügen, sondern harte Arbeit für die Menschheit und vor allem für die Nation, eine Suche nach tief verborgenen metaphysischen “Schätzen” und ein schmerzhafter Blick auf die letzten Dinge. Ich war eine Priesterin, ein Guru, eine Meisterin. Meine Schülerinnen und Schüler, die sich als Gläubige betrachten, neigen dazu, mich als eine Art Priesterin, als spirituelle Vermittlerin zu sehen. Ich lebte mit einem Gefühl der Mission, fühlte mich berufen, Menschen und die Welt zu heilen, ich wollte den Lauf der Geschichte und vor allem die Entwicklung der polnischen Kultur beeinflussen.Ich war ein Vampir. Ich verschlang meine Schülerinnen und Schüler geistig und brachte ihnen meine Ideen für immer bei. Ich war ein Patriot. Ich liebte meine Nation und war von ihrer Einzigartigkeit und sogar ihrem Genie überzeugt. Aber mein Patriotismus war dunkel und tragisch. Ich war Feministin und Verteidigerin der Unterdrückten. Ich habe mich der Emanzipation von Frauen verschrieben, weil Frauen in Polen meiner Meinung nach von fast allen politischen Kräften missbraucht werden und einen hohen Preis dafür zahlen, dass sie versuchen, den durch die soziale Norm festgelegten weiblichen Zustand zu übertreffen.
(basierend auf dem Text von Brigitta Helbig-Mischewski “Maria Janion, ein Kollektivsymbol”)

Als Maria ihre Geschichte beendet hat, leuchten die 3 Geister auf den Leitern rot.

Wszystkie Święte
Scenariusz

Ceremonialne otwarcie Dziadów. Zaczynamy w ciszy. Guślarki szeptają niezrozumiałe słowa do mikrofonu. W pewnym momencie – na sygnał bębna – chochlik zapala światło. Guślarki milkną. Guślarki, jak tradycja Dziadów nakazuje, w ciszy piją wino, potem symbolicznie wylewają resztę wina z kielichów, dla dobrych duchów.

Cicho wszędzie, głucho wszędzie… co to będzie? Co to będzie? (cicho)
“Za Wolność naszą i Waszą, Siostry!” (głośno!)
“Oto obchodzimy Dziady.”

Ojczyzną naszą zawładnął szaleniec,
Dziś składamy mu wieniec.
Wampir, pijący krew kobiet narodu,
Bo sam nie może mieć wzwodu.
Zastępy jego wampirów w szeregach stają,
w sutannach, z kijami, nic innego nie mają.

Ciemności kryją Polskę!

Przywołanie

Siostry, matki, babki, kobiety walczące, na wiele lat przed urodzeniem naszych prababci, wszystkie ciche bohaterki,wy, które od stuleci walczyłyście o nasze prawa, o naszą wolność! Tak wiele Wam zawdzięczamy! Walczyłyście z wszechogarniającym patriarchatem, z fanatycznym kościołem, z opresyjnym faszyzmem…
dziś dalej toczymy tę walkę, w Polsce, w Niemczech, na świecie.

Siostry, matki, babki!
“W jakiejkolwiek świata stronie:
Czyli która w smole płonie,
Czyli marznie na dnie rzeczki,
Czyli dla dotkliwszej kary
W surowym wszczepiona drewnie,
Gdy ją w piecu gryzą żary,
I piszczy, i płacze rzewnie;
Każda spieszcie do gromady!
Gromada niech się tu zbierze!
Oto obchodzimy Dziady!” (“Dziady”, Adam Mickiewicz)

Przybądźcie!

Akt I | Przyjście

Na scenie stoją trzy postaci. To czarownica Jagnieszka, Róża Luksemburg i Maria Janion.
Na scenę wchodzi duch pierwszej z nich, czarownicy. Dotyka ją lekko i wchodzi na drabinę. Wtedy czarownica Jagnieszka opowiada o swoim życiu.

JAGNIESZKA
My, kobiety oskarżane o czary w dawnej Polsce ginęłyśmy na stosach niemal bez wyjątku. Lud z radością oglądał nasze egzekucje i nie dopuszczał do ułaskawienia żadnej z nas. My, kobiety, naczynia pełne demonów, znachorki, zielarki, czarownice. Golone na łyso, torturowane i podpalane żywcem. Uznawane za głupie, lubieżne, podatne na kuszenie diabła niczym Ewa z Raju.
Ja, Jagnieszka, zostałam skazana w procesie czarownic w Szczercowie. Kiedy mnie zapytano czy przez wzgląd na Pana Boga Ukrzyżowanego odpuszczam ludziom grzechy, wykrzyknęłam tylko jedno co miałam im do powiedzenia: „Jebał ich pies!”.
Tak jak wtedy społeczeństwo nieczułe było na cierpienie kobiet, tak i dzisiaj ku uciesze ludu jesteśmy poniżane, nasza walka jawi się politykom jako pakt zawarty z diabłem. Odbierają nam prawo do samostanowienia. Nazywają nas morderczyniami dzieci, wyrodnymi matkami.
Czarownica to kobieta wyzwolona. Tak jak ja, Jagnieszka wyzwoliłam się przeklinając sprawców mojej śmierci, tak dzisiaj jesteśmy świadkiniami ruchu wyzwoleńczego osób, które chcą być paniami i panami siebie. A jest to zadanie niełatwe. Jednak siostrzeństwo nas zjednoczy i umocni.

Na scenę wchodzi duch drugiej kobiety – Róży Luksemburg, dotyka ją lekko i wchodzi na drabinę. Wtedy Róża Luksemburg opowiada o swoim życiu.

RÓŻA LUKSEMBURG
Przez większość mojego życia byłam wygnanką, wielokrotnie doświadczałam dyskryminacji i prześladowań: ponieważ byłam pewną siebie kobietą, Żydówką, Polką, socjalistką i bezkompromisową antymilitarystką. Dlatego nigdy się z tego powodu nie ukrywałam, ani nie schylałąm głowy. Z 48 lat życia, które mi dano, spędziłam 48 miesięcy w więzieniach. Nie żyłam swoim życiem miłosnym jako żona – również pod tym względem nie zgadzałam się z moralnymi koncepcjami moich czasów. Byłam działaczką rewolucyjnej lewicy. W mojej okupowanej wówczas przez Rosjan polskiej ojczyźnie była to zbrodnia godna śmierci, w mojej zaadoptowanej niemieckiej ojczyźnie była to przyczyna ciągłych prześladowań, w końcu nawet mojego morderstwa. Stałam się ofiarą reakcji podczas rewolucji listopadowej w Niemczech. 15 stycznia 1919 r. zabili mnie mordercy w mundurach – ludzie, którzy należeli do tych środowisk, które później otwarcie popierały przekazanie władzy hitlerowcom. W moim życiu wyraźnie opowiadałam się przeciwko wojnie i opowiadałam się za połączeniem wolności politycznej i równości społecznej. Freikorpom udało się mnie zamordować, ale moje idee będą miały znaczenie tak długo, jak długo będzie trwała walka między wyzyskiwaczami a wyzyskiwanymi.

Na scenę wchodzi duch ostatniej kobiety – Marii Janion, dotyka ją lekko i wchodzi na drabinę. Wtedy Maria Janion opowiada o swoim życiu.

MARIA JANION
Byłam cudownym dzieckiem. Miałam ciężkie dzieciństwo (bieda, brak ojca, doświadczenia wojenne); mimo to już wówczas żyłam, preferowanym także przez moją matkę, życiem wyższym, przede wszystkim światem książek, światem ducha.
Byłam mniszką i ascetką. Bardzo dużo czasu spędzałam w domu, w samotności i oderwaniu od zewnętrznej rzeczywistości, żyłam w świecie myśli i idei. Moja sypialnia wyglądała jak klasztorna cela. Książki zawłaszczały̨ przestrzeń prywatną mieszkania, wdzierały̨ się nawet do łazienki. Całkowicie poświęcałam się pracy, nie miałam życia prywatnego, nie miałam rodziny. Moją rodziną z wyboru były moje studentki i studenci. Nie przywiązywałam wagi do spraw przyziemnych, materialnych, kwestia wyżywienia oraz ubrania nie odgrywała dla mnie roli. Nie poddawałam się przymusom społecznym, jak np. przymus rodziny.
Byłam męczennicą. Erudycja bywała niekiedy ciężarem, męką, a wybrany przeze mnie ̨ styl życia oznaczał nerwy, niepokój, cierpienie. Takie życie nie jest przyjemnością, lecz ciężką pracą na rzecz ludzkości, a przede wszystkim narodu, poszukiwaniem głęboko ukrytych „skarbów” metafizycznych, bolesnym spoglądaniem na rzeczy ostateczne.
Byłam kapłanką, guru, mistrzynią. Moi studenci, którzy uważalį się za wyznawców, skłonni są widzieć we mnie kogoś w rodzaju kapłanki, pośredniczki spirytualistycznej. Żyłam z poczuciem misji, czułam się powołana do uzdrowienia ludzi i świata, pragnęłam wywrzeć wpływ na bieg historii, a przede wszystkim na rozwój kultury polskiej.
Byłam wampiryczna. Pożerałam duchowo swoich uczniów i zaszczepiałam im swoje idee na zawsze. Byłam patriotką. Kochałam swój naród i byłam przekonana o jego niezwykłości, a nawet geniuszu. Ale mój patriotyzm miał charakter ciemny, tragiczny.
Byłam feministką i obrończynią uciśnionych. Angażowałam się na rzecz emancypacji kobiet, ponieważ moim zdaniem kobiety w Polsce są poniewierane przez niemal wszystkie siły polityczne i płacą ogromną cenę za próby przekroczenia kobiecej kondycji, ustanowionej przez normę społeczną.
(na podstawie tekstu Brigitty Helbig-Mischewski “Guru Przełomu Tysiąclecia”)

Kiedy Maria Janion kończy swoją opowieść, 3 duchy na drabinach zapalają czerwone race.

Akt II | Zemsta / Rache

Die Zauberinnen erzählen weitere, zeitgenössische, symbolische und wahre Geschichten, und fordern Rache.

Maria – 36 Jahre alt, vergewaltigt, schwanger, ungewollt schwanger, sie hatte niemanden neben sich. Sie hasste sich. Ein kleines Dorf, in dem jeder wissen wird … nein, sie wollte keine solche Schande, sie hat sich das Leben genommen.